W Górze funkcjonowały różne szkoły. O jednych wiemy więcej, o innych mniej. Do tych ostatnich zalicza się Liceum Pedagogiczne, o którym prawdopodobnie większość czytelników nawet nie słyszała. W tym artykule chcę przedstawić górowskie dzieje tej szkoły. Mogę to uczynić dzięki artykułowi Bronisława Ratusia „Liceum Pedagogiczne w Nowej Soli” opublikowanym w tomie XIII „Rocznika Lubuskiego” w 1984 r. Udostępnił mi go Kamila Kutny, za co dziękuję. Rodzina Bronisława Ratusia po II wojnie światowej expatriowala się z Wicynia w dawnym województwie lwowskim do Sicin i tam on prawdopodobnie chodził do szkoły podstawowej.

Halina i Stanisław Badowscy. Zdjęcie udostępnił Benedykt Stryganek.

Staraniem Kuratorium Okręgu Szkolnego we Wrocławiu i Inspektoratu Szkolnego w Górze Śląskiej w marcu 1946 r. zorganizowano trzymiesięczny wstępny kurs pedagogiczny. Wśród kadry pedagogicznej znaleźli się miejscowi nauczyciele z gimnazjum i szkoły powszechnej. Kierownikiem kursu został mgr Stanisław Badowski – nauczyciel historii w gimnazjum. Na kurs przyjęto 27 kandydatów, ok. 70% pracowała zarobkowo. Zajęcia odbywały się w godzinach popołudniowych w budynku gimnazjum i liceum w Górze. Na kurs składały się następujące przedmioty: metodyka języka polskiego, historia, religia, matematyka, geografia, przyroda, rysunki, zajęcia praktyczne, śpiew, gimnastyka oraz organizacja szkolnictwa, pedagogika, psychologia, życie szkoły, zagadnienia oświaty pozaszkolnej. Kurs uroczyście zakończono 28 czerwca 1946 r. w sali KP PPR. Rozdano 26 świadectw. 6 absolwentów otrzymało oceny bardzo dobre. Ten kurs należy uznać za początek Liceum Pedagogicznego w Górze Śląskiej.

Pismem z 25 września 1946 r. kuratorium zwróciło się do Stanisława Badowskiego z prośba o zorganizowanie następnego wstępnego kursu pedagogicznego. W piśmie tym czytamy: „ze względu na katastrofalny brak nauczycieli Kuratorium zamierza i w tym roku uruchomić wstępne kursy  pedagogiczne w Górze Śląskiej i powierzyć kierownictwo ich Obywatelowi.”

We wrześniu i październiku 1946 r. rozpoczęto przygotowania do uruchomienia Liceum Pedagogicznego. W ramach rekrutacji wykonano ok. 50 afiszy propagandowych, które rozesłano do wszystkich szkół  i gmin na terenie powiatu; wygłoszono 6 pogadanek; zachęcano kierowników szkół do pomocy w pozyskaniu uczniów. Akcja rekrutacyjna wypadła nadspodziewanie dobrze. Do klasy pierwszej (przygotowawczej) liceum pozyskano 24 kandydatów na nauczycieli; na sześciomiesięczny wstępny kurs pedagogiczny – 8; na dwuletni kurs pedagogiczny – 33; na jednoroczny kurs pedagogiczny – 22. Liceum Pedagogiczne otwarto 1 listopada.

Dyrektorem szkoły został Stanisław Badowski, ponadto zatrudniono 14 nauczycieli z miejscowego gimnazjum i szkól powszechnych (1 listopada). 10 listopada było ich już 18, m.in. polonista Józef Chimiak, polonista Stanisław Rybak, psycholog Anna Wonilewska, matematyk Józef Tarkowski. Nauczyciele oprócz jednego byli zatrudnieni na godzinach kontraktowych.

Liceum nie posiadało własnych pomieszczeń, korzystało z gościny górowskiego gimnazjum, jedynie dysponowało 8 miejscami w internacie. Posiadało bardzo skromne mienie: 19 stołów, 2 biurka, 2 tablice, 3 szafy dwudrzwiowe, 80 krzeseł, 2 ławki (stan pod koniec czerwca 1947 r.). Uzupełniano braki młodzieży  w wiadomościach, zwłaszcza z matematyki i języka polskiego. Biblioteka szkolna liczyła 300 pozycji. Z pomocy naukowych posiadało:  6 map, 6 atlasów geograficznych oraz 12 portretów i obrazów. Wówczas palącym problemem był brak podręczników, toteż uczniowie musieli sporządzać notatki, które nauczyciele kontrolowali.

Liceum otrzymało 2 hektary ziemi, na której zasadzono 100 pomidorów, 300 sadzonek ogórków, 1000 sztuk kapusty i kalafiorów, 500 sztuk cebuli.  Płody tego „ośrodka rolnego”, bo tak nazywano tę ziemię, trafiały do stołówki internackiej.

Do 30 stycznia 1947 r. przyjęto 32 nowych uczniów do klasy pierwszej przygotowawczej, a z dotychczasowej klasy pierwszej promowano 24 uczniów do klasy drugiej.

W lutym 1947 r. powstało koło PCK, w pierwszym kwartale – ponadto samorząd uczniowski i drużyna ZHP. Zorganizowano kółko dramatyczne, które 10 maja 1947 r. wystawiło „Zemstę” Fredry w reżyserii nauczycielki Józefy Chimiak.

Pod koniec kwietnia 1947 r. przeprowadzono egzaminy końcowe sześciomiesięcznego kursu pedagogicznego.  Świadectwa otrzymało 9 osób, które natychmiast zatrudniono w szkołach na terenie powiatu.

8 maja 1947 r. przy liceum uruchomiono komisję kształcenia nauczycieli niekwalifikowanych. Naukę podjęło 45 osób.

Pod koniec czerwca 1947 r. dokonano promocji 22 uczniów klasy pierwszej, 9 nie promowano 9; 17 uczniów klasy drugiej,  1 nie promowano; 40 na kursie dwuletnim, nie promowano 2; kurs jednoroczny ukończyły 22 osoby, 4 nie ukończyły.

Nowy rok szkolny 1947/1948 rozpoczęło 33 uczniów w klasie Ia, 25 uczniów w klasie Ib, 26 uczniów w klasie II, 44 słuchaczy na jednorocznym kursie pedagogicznym i 19 słuchaczy na pięciomiesięcznym kursie pedagogicznym. Szkoła dysponowała internatem z 16 pokojami 5-6 osobowymi. Uczniowie pościel i sprzęt musieli mieć swój. Jedynie sieroty i najbiedniejsi byli z tego zwolnieni.

W tym roku szkolnym pojawiły się hasła ideologiczne, m.in. o potrzebie uczenia się marksizmu-leninizmu.

W ostatnim zachowanym protokole z 17 kwietnia 1948 r. nie ma najmniejsze wzmianki o tym, że szkoła przestanie istnieć. Z dniem 1 września 1948 r. młodzież, część nauczycieli (m.in. Stanisław Badowski, Halina Badowska, Józefa Chimiak) i sprzęt, księgozbiór, pomoce naukowe z Góry Śląskiej przekazano do Liceum Pedagogicznego w Nowej Soli. Szkoła ta powstała 1września 1946 r., ale wcześniej – w marcu zorganizowano kurs pedagogiczny. Obydwie szkoły – w Nowej Soli i w Górze Śląskiej – należy uznać  do najstarszych tego typu szkół w województwie wrocławskim.

Ten artykuł warto podsumować słowami Bronisława Ratusia: „Liceum Pedagogiczne w Górze Śląskiej nie zdążyło wypuścić ani jednego absolwenta, jedynie istniejące przy nim kursy pedagogiczne opuściło kilkudziesięciu absolwentów. Zachowana po nim niekompletna dokumentacja budzi podziw i sympatię do zatrudnionych tam nauczycieli i uczących się uczniów za ich pracowitość, zabiegi na rzecz rozwoju tej szkoły oraz kształtującej się atmosfery wychowawczej.” [1]

Na zakończenie krótka informacja biograficzna dotycząca Stanisława Badowskiego. Urodził się 30 marca 1904 r., zmarł 13 marca 1980 r. w Nowej Soli. W latach 1948-1954 pełnił funkcję dyrektora Państwowego Liceum Pedagogicznego w Nowej Soli, w latach 1954-1957 – dyrektora LO w Nowej Soli, w latach 60. inspektora oświaty w powiecie nowosolskim (do czasu przejścia na emeryturę). [2] Był wielokrotnie nagradzany i odznaczany, m.in. Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. [3]

Mirosław Żłobiński

Pierwodruk: „Życie Powiatu” 2021 nr 7 s. 15

wersja poszerzona o zdjęcie

[1] Ratuś Bronislaw: Liceum Pedagogiczne w Nowej Soli, [w:]„Rocznik Lubuski”, t. 13, 1984, s. 34

[2] Leksykon profesorów i absolwentów Państwowego Liceum Pedagogicznego w Nowej Soli (1946-1970), pod red. Edwarda Jabłońskiego, Nowa Sól 2015 s. 14-15, 19

[3] Ratuś Bronislaw: Liceum Pedagogiczne w Nowej Soli, [w:]„Rocznik Lubuski”, t. 13, 1984, s, 40